19 Maja 2023
Światowy Dzień Pszczół Drukuj
Zapylenie jest procesem charakterystycznym dla roślin nasiennych polegający na przeniesieniu ziarna pyłku z generatywnego organu męskiego na generatywny organ żeński. U roślin samopylnych
w zapyleniu bierze udział pyłek tej samej rośliny. U roślin obcopylnych do zapylenia dochodzi przy udziale pyłku innych roślin. Wymagane jest do tego czynnik zewnętrzny, który pośredniczy
w przenoszeniu pyłku z jednej rośliny na drugą. Najczęściej tym czynnikiem są wiatr i owady. Na świecie około 78% gatunków wszystkich roślin jest owadopylna w tym ponad 200 gatunków uprawnych. Rolnictwo nie może istnieć bez pszczół. Bez zapylania krzyżowego przez owady zapylające rolnicy musieliby rezygnować z uprawy około 50 gatunków roślin polowych m.in.: gryki, grochu siewnego, lucerny, łubinu żółtego, słonecznika, mieszańcowych odmian rzepaku. W sadownictwie na skutek braku opłacalności zniknęłyby uprawy gruszek, jabłek, śliwek, wiśni, czereśni, malin, truskawek, porzeczek, czy borówek.
W Polsce największą grupę wyspecjalizowanych zapylaczy stanowią pszczoły - ponad 450 gatunków przynależnych do 6 rodzin.
Pszczoły możemy podzielić m.in. ze względu na wachlarz zapylanych roślin, i tak pszczoły dzielimy na:
Monolektyczne – niewielka grupa gatunków przystosowana do zapylania zazwyczaj jednego gatunku rośliny, oligolektyczne – mogą zapylać określoną grupę roślin oraz polilektyczne, które mogą zapylać wiele gatunków roślin.
Zdecydowana większość gatunków pszczół prowadzi samotny tryb życia, jednak ponad 10% gatunków wykształciło różne stopnie życia społecznego.
Kiedy mówimy o pszczołach od razu na myśl przychodzi nam pszczoła miodna. I jest to jak najbardziej słuszne skojarzenie, ponieważ ma ona największe znacznie dla człowieka. Jest ona nie tylko zapylaczem większości roślin ale także producentem miodu, wosku, propolisu, mleczka pszczelego. Jednak dla produkcji roślinnej i w ogóle świata roślin ogromne znacznie mają również pszczoły dziko żyjące w środowisku.
Jednym z najbardziej znanych przykładów są trzmiele zaliczane do rodziny pszczoły właściwe (Apidae). W Polsce występuje 31 gatunków trzmieli w tym trzmiel ziemny, ogrodowy, gajowy i in. Trzmiele zazwyczaj budują swoje gniazda pod ziemią. Trzmiele jako pierwsze budzą się do pracy, są aktywne już w temperaturze 11 stopni C. Potrafią latać przy małych opadach deszczu czy mgle. Mają dłuższe języczki niż pszczoła miodna i dzięki temu mogą zapylać kwiaty o bardzo długiej rurce z głęboko ukrytym nektarem. Tylko trzmiel ziemny jest zdolny do zapylenia lucerny, koniczyny czy bobu. Owad ten w ciągu dnia potrafi odwiedzić kilka tysięcy kwiatów. Trzmiel ziemny jest również wykorzystywany do zapylania roślin pod osłonami. Wprowadzenie trzmieli do szklarni z uprawą pomidorów obniżyło koszty ich uprawy i znacznie polepszyło jakość owoców.
Inną mniej znają grupą pszczół a niezwykle istotną dla ogrodów i sadów są murarki. Murarki zaliczane są do rodziny miesierkowatych (Megachlidae). Gnieżdżą się w suchym drewnie, pustych łodygach roślin, muszlach ślimaków, gliniastej i piaszczystej ziemi. Samice wyścielają i zamykają komory lęgowe za pomocą kawałków liści, płatków kwiatowych, przeżutej masy roślinnej lub scementowanego śliną piasku. Pszczoły murarki to pszczoły samotnice, które nie mają królowej. Murarka ogrodowa jest gatunkiem wiosennym, żyje około 7-8 tygodni, w ciągu życia składa jaja, które są początkiem następnego pokolenia. Murarki pokarmu poszukują najbliżej miejsca gdzie się wyległy nawet w obrębie 300 - 400 metrów. W przeciwieństwie do pszczoły miodnej pyłek przenoszą na dolnej części tułowia a nie na odnóżach. Murarka ogrodowa jest zupełnie nieagresywna w stosunku do człowieka. Te pożyteczne owady możemy zaprosić do swojego ogrodu czy sadu budując dla nich domki. Domek budujemy z kilku listewek tworząc ściany i dach. Jego wnętrze wypełniamy pustymi łodygami np. bambusa, traw ozdobnych, czarnego bzu oraz nawierconym drewnem (bukowe lub dębowe). Średnica otworów przeznaczonych dla murarki ogrodowej powinna wynosić około 6-8 mm, a także z jednej strony łodygi muszą być zamknięte. Najlepiej, jeżeli rurki te mają długość 18-20 cm. Domek ustawiamy na słonecznym stanowisku osłoniętym od wilgoci. Murarki na pewno odwdzięczą się nam za zaproszenie do grodu zapylając nasze rośliny i podnosząc jakość uzyskanych plonów.
Tekst: Aleksandra Wolniewicz
Zdjęcia: Krzysztof Nieznański, Agnieszka Jaszczur
Źródła: Dobra praktyka ochrony roślin (G. Pruszyński, P. Skubida);
https://ogrodolandia.pl/pszczoly-murarki-w-ogrodzie