08 Maja 2023
Po co rolnikowi miedza? Drukuj
Niemal wszyscy kojarzą z filmu słynny konflikt Pawlaków z Kargulami o zaoranie miedzy „na 3 palce”. Jednak miedza to nie tylko zarzewie „wojenki” miedzy sąsiadami. Pełni ona bardzo istotne funkcje środowiskowe w krajobrazie rolniczym. Wraz z zadrzewieniami śródpolnymi, zakrzaczeniem i międzypolnymi oczkami wodnymi wpływa istotnie na kształtowanie mikroklimatu w środowisku rolniczym, bogatą bioróżnorodność oraz ograniczenie erozji wodnej i wietrznej.
Miedza – wąski pasek ziemi nieużytkowany rolniczo, porośnięty roślinami popularnie nazywanymi chwastami stanowi siedlisko życia, rozmnażania i żerowania dla wielu gatunków owadów i ptaków. Pola poprzecinane miedzami, w okresie całego roku, charakteryzują się ponad dwukrotnie wyższą liczbą ptaków niż monokultury. Miedze, w czasie zimy stanowią źródło pożywienia dla wielu gatunków ptaków, ponieważ są bogate w różnorakie nasiona. Skowronki, przepiórki czy kuropatwy znajdują na miedzach schronienie, pokarm i miejsce rozrodu. Miedze, to również bogata fauna bezkręgowców, takich jak owady i ślimaki. Bogate w wiele gatunków kwitnących roślin miedze, stanowią pożytek dla wielu owadów zapylających. Na miedzach żyją również owady pasożytnicze, które pozwalają, w pewnym stopniu ograniczyć rozwój owadów szkodliwych dla upraw rolniczych.
Zadrzewienia śródpolne po raz pierwszy zostały docenione przez gen. Dezyderego Chłapowkiego, który w latach 20. XIX wieku, w rejonie Turwii w Wielkopolsce na obrzeżach około 10 tyś. ha stworzył system zadrzewień pasowych. Obecnie na tych terenach rezyduje Zakład Badań Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akadami Nauk.
Czym są zadrzewienia śródpolne? Są to wszelkie spontanicznie rosnące lub wprowadzone przez człowieka drzewa i krzewy znajdujące się na obszarach uprawianych rolniczo, głównie wiejskich. Mogą to być pojedyńcze drzewa lub mniejsze i większe grupy tworzące kępy, czy pasy położone wśród pól uprawnych, łąk, przy zbiornikach i ciekach wodnych. Wyróżniamy min. zadrzewienia obszarowe (kępowe), pasmowe, nadbrzeżne, przydrożne remizy (kępy), śródpolne czy środłąkowe. Bogactwo roślin w zadrzewieniach ma znaczenie dla różnorodności fauny. Nawet do 50% roślin w tym środowisku wytwarza owoce będące pokarmem zwierząt, głównie płatów. Śródpolne pasy drzew stanowią również miejsca schronienia dla saren, dzików, borsuków, lisów a nawet nietoperzy. Badania dowodzą, że zwierzęta wędrują nimi 15 razy częściej niż na otwartych terenach. Szacuje się, że w zadrzewieniach i na miedzach żyje wiele gatunków zapylaczy, a te jak wiadomo, przynoszą człowiekowi wymierne korzyści.
Oprócz oczywistej funkcji zwiększania bioróżnorodności flory i fauny zadrzewienia śródpolne wpływają na swoisty mikroklimat pól uprawnych. Pasmowe nasadzenia znacząco wpływają na zmniejszanie prędkości wiatru na obszarach wiejskich. Chronią pola uprawne przed erozją wietrzną, i palącym słońcem. Latem obniżają temperaturę powietrza, zwiększają wilgotność, obniżają parowanie i ograniczaj odpływ wody. Zimą chronią uprawy przed mrozem. Zadrzewienia to również filtry chroniące uprawy przed szkodliwymi związkami znajdującymi się w powietrzu, a drzewa rosnące wzdłuż dróg tworzą ”zielone ekrany akustyczne” zmniejszając hałas.
Coraz częściej dostrzega się wartość środowiskową miedz i zadrzewień. To nie tylko wymierne wartości dla ekosystemów typowo rolniczych jak organicznie erozji wietrznej, wodnej, poprawa mikroklimatu pól czy bogata bioróżnorodność. To również możliwość przetrwania gatunków zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych.
Miedze oraz śródpolne pasy drzew i krzewów są jednym z elementów pozwalających zachować harmonię miedzy potrzebą produkcji zdrowej żywności a ochroną zasobów naturalnych przyrody. Jeżeli będziemy dbali o pasy ziemi nieużytkowane rolniczo, to jeszcze przez długie lata wraz z pierwszymi ciepłymi dniami na polach będzie nam towarzyszył śpiew skowronków.
Tekst: Aleksandra Wolniewicz WIORiN O/Świebodzin
Zdjęcia: Agnieszka Jaszczur WIORiN O /Wschowa, Aleksandra Wolniewicz
