03 Lipca 2023
Co czai się w glebie? Drukuj
Bez gleby nie będzie roślin. Można uprawiać pomidory w podłożu z włókien kokosowych, ale nie będą one tak smaczne i pachnące, jak te, co rosną na słońcu, w glebie.
Jednak w glebie znajdują się nie tylko składniki niezbędne roślinom do rozwoju. Można tam też, niestety, spotkać organizmy szkodliwe dla roślin. W niniejszym artykule skupimy się na kilku, które są kwarantannowe w UE.
Zgodnie z rozporządzeniem wykonawczym komisji (UE) 2019/2072 załącznik II część B kwarantannowe agrofagi przenoszone z glebą to: grzyb Synchtrium endobioticum i nicienie
z gatunków Globodera pallida i Globodera rostochiensis.
Grzyb Synchtrium endobioticum – po raz pierwszy w Polsce został wykryty w latach 20-tych XX w. na Górnym Śląsku, w byłym województwie poznańskim. Głównym żywicielem grzyba są ziemniaki, może jednak porażać również pomidory. Patogen poraża wszystkie części pędowe ziemniaka i rozwija się wewnątrz tkanek rośliny. W sprzyjających warunkach zarodnie mogą przetrwać do 40 lat. Po zainfekowaniu ziemniaka, w trakcie wegetacji zamiast bulw powstają narośla rakowe o rozmiarach nawet kilkudziesięciu cm i wadze 200 g. W tych naroślach powstają zarodnie przetrwalnikowe, które zanieczyszczają ziemię na wiele lat. Są one bardzo odporne na chemię, suszę, wilgotność i wysoką czy niską temperaturę. Pole, na którym wykryto przetrwalniki jest poddane kwarantannie na dziesiątki lat. Jedynym sposobem na kontrolę grzyba jest wprowadzenie odmian odpornych, które ograniczają w bardzo dużym stopniu pojawianie się nowych ognisk grzyba. Niestety grzyb S. endobiotium potrafi przełamać odporność i wytwarza nowe patotypy. W trakcie badań IHARS w latach 2008-2013 wykryto na terenie Polski 6 nowych patotypów grzyba Synchytrium endobioticum. Cały czas są prowadzone badania nad uzyskaniem odmian ziemniaka odpornych na różne patotypy raka ziemniaka.
Mątwiki – ziemniaczany (Globodera rostochiensis) i agresywny (Globodera pallida) są nicieniami kwarantannowymi. W Polsce występowanie mątwika ziemniaczanego po raz pierwszy stwierdzono w 1946 roku w województwie szczecińskim. Roślinami żywicielskimi dla nicieni z rodzaju Globodera są przede wszystkim ziemniaki, ale mogą również rozwijać się na pomidorach, oberżynie i dziko rosnących roślinach z rodziny psiankowatych. Występowanie patogenu w glebie może powodować słabszy wzrost ziemniaków, więdniecie i chlorozy. Na korzeniach występują cysty (małe, kuliste struktury) mątwików. Cysty stanowią formę przetrwalnikową nicieni i wypełnione są jajami. W czasie wzrostu rośliny wydzielają do gleby substancje, które stymulują wylęganie się larw infekcyjnych, a te poszukują i wnikają do korzeni roślin żywicielskich. Mątwiki nie mają zdolności przemieszczania się na duże odległości, dlatego też źródłem porażenia są najczęściej sadzeniaki ziemniaka, ziemia oraz nieoczyszczony sprzęt rolniczy. Ze względu na brak metod chemicznych do zwalczania mątwików na porażonych polach stosuje się 6-letnią kwarantannę, czyszczenie sprzętu z resztek gleby, ewentualnie zezwala się na uprawę odmian odpornych o najwyższym 9. stopniu odporności na mątwiki.
Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa co roku prowadzi monitoring występowania grzyba Synchtrium endobioticum oraz nicieni z rodzaju Globodera. Przede wszystkim badana jest gleba z pól przeznaczonych pod uprawę ziemniaków ale również ziemia osypowa z ziemniaków znajdujących się w obrocie. W roku 2022 wykryto mątwika ziemniaczanego (G. rostochiensis) w 40 miejscach produkcji w 11 województwach (w lubuskim 1 miejsce). Mątwika agresywnego (G. pallida) wykryto w 18 miejscach obrotu wyłącznie w ziemi osypowej z ziemniaków konsumpcyjnych pochodzących z innych państw UE (Włochy, Cypr, Hiszpania, Grecja, Francja). W ubiegłym roku nie stwierdzono w badanych próbach grzyba Synchytrium endobioticum.
Producenci sadzeniaków ziemniaka muszą pamiętać o obowiązku przebadania gleby pod uprawę sadzeniaków przed wysadzeniem bulw. Badania prowadzi PIORiN.
Tekst: Aleksandra Wolniewicz WIORiN Świebodzin
Źródła: IHAR Radzików
Zdjęcia: strona EPPO i IHAR Radzików