14 Marca 2024
14 Marca: dzień motyli. Także tych niebezpiecznych. Drukuj
Spodoptera frugiperda, motyl z rodziny sówkowatych, znajduje się na liście agrofagów priorytetowych dla UE. Spodoptera znajduje się w załączniku II części A rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2019/2072 z dnia 19 listopada 2019. W części A znajdują się agrofagi, których dotychczas nie stwierdzono na terenie UE.
Może się zdarzyć, że w ciągu kilku lat agrofag ten zostanie uznany za występujący na terenie UE, ponieważ już teraz zdarzają się sporadyczne stwierdzenia na południowych krańcach Europy (Grecja). Najprawdopodobniej są to naloty z terenów Afryki.
Spodoptera frugiperda naturalnie występuje w cieplejszych rejonach Ameryki Północnej, Środkowej i Południowej. Z uwagi na to, że motyl ten jest doskonałym lotnikiem dociera często na północne i południowe krańce obu Ameryk.
W ostatnich latach Spodoptera frugiperda zasiedliła niemal całą Afrykę (pierwsze wykrycie w 2016 roku) z pominięciem terenów Sahary a także sporą cześć Australii (notowany od 2020) i Azji Pd.-Wsch. (od 2018 roku).
Zarówno u osobników dorosłych jak i u gąsienic Spodoptera frugiperda występuje duża zmienność osobnicza. Jaja są zazwyczaj jasnozielone, z czasem brązowieją. Złoża od 100 do 300 jaj są składane po spodniej stronie liścia. Młode larwy są barwy jasnozielonej, starsze stadia larwalne prezentują rozpiętość kolorystyczną, od oliwkowej do ciemnobrązowej. Po bokach przez całą długość ciała gąsienicy biegną jaśniejsze pasy. Motyl ma długość 1,6 - 1,7 cm, a rozpiętość skrzydeł do 3,5 cm. Przednie skrzydła charakteryzują się dużą zmiennością ubarwienia, od jasnobrązowej po ciemnobrunatną. Tylne skrzydła są jasne z wąską obwódką w części zewnętrznej. Dokładne określenie przynależności motyla do gatunku Spodoptera frugiperda jest możliwe dopiero po badaniach aparatów kopulacyjnych osobników dorosłych.
Motyl jest szerokim polifagiem. W naturalnych regionach występowania owad jest szkodnikiem soi, ryżu, kukurydzy, sorgo i trzciny cukrowej. W warunkach Polski najbardziej zagrożone mogą być uprawy kukurydzy. Stasze stadia larwalne wykazują dużą żarłoczność. Angielska nazwa szkodnika fall armywarm nawiązuje do sposobu przemieszczania się gąsienic i niszczenia uprawy (maszerują w szeregach jak wojsko). W ciągu jednej nocy, w czasie masowego pojawu, larwy S. frugiperda są w stanie zniszczyć większość uprawy.
W Europie istnieje możliwość zadomowienia się tego szkodnika na południowych krańcach kontynentu ze względu na gorący klimat tamtych regionów. W Polsce nie stwierdzono dotychczas możliwości przezimowania owada. To jednak nie znaczy, że motyl nie może zostać stwierdzony w naszym kraju. Osobniki dorosłe S. frugiperda bardzo dobrze latają. Chińskie badania mówią o tym, że niektóre osobniki są w stanie przeleć do 250 km w ciągu jednej nocy. Tym sposobem w Polsce mogą pojawiać się przedstawiciele tego gatunku z południa Europy. Kiedy samica złoży jaja, pojawiające się larwy mogą wyrządzać, okresowo, znaczne szkody w uprawach kukurydzy. Jednak, na szczęście, najprawdopodobniej populacja nie będzie w stanie przetrwać zimy w naszym kraju.
Możliwości zasiedlenia przez agrofaga Europy są duże ze względu na zawleczenia owada z materiałem roślinnym oraz jego naturalne zdolności doskonałego lotnika. Loty dyspersyjne są naturalną drogą przenikania motyli Spodoptera frugiperda.
Monitoring występowania motyla S. frugiperda jest od kilku lat prowadzony przez jednostki PIORiN w całym kraju za pomocą pułapek feromonowych wystawianych m.in. w uprawach kukurydzy czy pod osłonami. Odłowione okazy są identyfikowane w Oddziałach Centralnego Laboratorium GIORiN. Dotychczas nie stwierdzono wykryć S. frugiperda w Polsce. Jednak w przyszłości nie jest to niemożliwe. W przypadku wykrycia porażone rośliny muszą zostać zniszczone, najlepiej przez spalenie.
Tekst: Aleksandra Wolniewicz
Źródło: materiały udostępniane przez IOR-PIB w Poznaniu