Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Raport nr 3/2018 dotyczący nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski Drukuj

1. Wykrycie Phytophthora foliorum Donahoo at al. w Hiszpanii i Szkocji

 

Phytophthora foliorum jest organizmem grzybopodobnym, który nie podlega obowiązkowi zwalczania w krajach Unii Europejskiej. Jedynymi znanymi jego żywicielami są różaneczniki (Rhododendron spp.). Gatunek ten został opisany w 2006 r. w USA po wyizolowaniu z liści różaneczników uprawianych w szkółkach w stanach Kalifornia i Tennessee. W Europie, wg. Jung i in. (2016), został on po raz pierwszy stwierdzony w Hiszpanii na różanecznikach uprawianych w pojemnikach w szkółce roślin ozdobnych.

W styczniu 2016 r. P. foliorum stwierdzono na dwóch roślinach różanecznika pontyjskiego (Rhododendron ponticum) rosnących w stanie naturalnym na poboczu drogi w Szkocji.  Jedna z tych roślin była porażona także przez Phytophthora ramorum (gatunek notowany także w Polsce). Rośliny porażone oraz rośliny żywicielskie patogena w promieniu 2 m od nich zostały zniszczone. Przeprowadzono poszukiwania roślin z objawami porażenia w promieniu 1,5 km od miejsca wystąpienia roślin porażonych przez P. folioru i nie stwierdzono obecności innych porażonych roślin. W konsekwencji w marcu 2018 r. Wielka Brytania uznała pojedyncze ognisko P. foliorum  za wyniszczone.

 

Badania przeprowadzone w Wielkiej Brytanii wykazały, że gatunek P. foliorum jest mniej agresywny od gatunków P. ramorum i P. kernoviae, których występowanie stwierdza się w Europie.

Gatunek P. foliorum mógłby przeniknąć do Polski wraz z porażonymi roślinami różanecznika. Skrócona Ocena Zagrożenia przez Agrofaga (tzw. Quick Scan) przeprowadzona przez Holenderską Służbę Ochrony Roślin (National Plant Protection Organization, the Netherlands, 2016) wskazała, że zadomowienie się P. foliorum na różanecznikach możliwe jest na terenie całej Unii Europejskiej, chociaż możliwości wywoływania przez tego patogena szkód gospodarczych uważane są za ograniczone.

 

Literatura:

Jung T i in., 2016. Widespread Phytophthora infestations in European nurseries put forests, semi-natural and horticultural ecosystems at high risk of Phytophthora diseases. Forest Pathology. 46, 134-163.

National Plant Protection Organization, the Netherlands, 2016, Quick Scan number QS.Myc.2016.03, 3 pp.

 

2. Corythucha arcuata (Say) – zagrożenie dla dębów w Europie   

 

Corythucha arcuata jest pluskwiakiem różnoskrzydłym z rodziny prześwietlkowatych (Tingidae). Nie podlega on obowiązkowi zwalczania w krajach Unii Europejskiej. Gatunek ten pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie jest notowany w Kanadzie (południowa część kraju) oraz USA (większość stanów). W Europie jest on notowany od 2000 r., kiedy został on stwierdzony we Włoszech.  Ponadto obecność tego gatunku stwierdzono w Turcji  (2003), Szwajcarii (2004), Bułgarii (2012), Chorwacji (2013), Serbii (2013), Słowenii (2016), na Węgrzech (2013), w Rumunii (2016),  Rosji (2016) i Francji (2017). W Polsce jak dotąd nie był on notowany.

 

Głównymi żywicielami szkodnika są dęby (Quercus spp.), przede wszystkim gatunki pochodzenia północnoamerykańskiego: Q. alba, (dąb biały), Q. muehlenbergii (dąb Muehlenberga), Q,  macrocarpa (dąb wielkoowocowy), Q. prinoides, Q. prinus i Q rubra (dąb czerwony). W Europie stwierdzono występowanie C. arcuata na wymienionym już dębie czerwonym,  a ponadto także na innych gatunkach dębu, do których zalicza się Q, petraea  (dąb bezszypułkowy),  Q. robur (dąb szypułkowy), Q. pubescens (dąb omszony) i  Q. cerris (dąb burgundzki). Ponadto stwierdzono występowanie na Acer spp. (klonach), Castanea spp. (kasztanach), Malus spp. (jabłoniach), Pyrus spp. (gruszach), Rosa spp. (różach), Rubus spp. (malinach, jeżynie) i Ulmus minor (wiązie pospolitym).  Szkodnik żeruje na liściach żywicieli odżywiając się sokami roślin.   

 

Rozprzestrzenianie się C. arcuata w sposób naturalny (przeloty owadów) ma miejsce tylko w niewielkim stopniu, gdyż ich zdolności do lotu są ograniczone. Dlatego głównym sposobem jego przenoszenia na większe odległości jest transport materiału roślinnego, takiego jak rośliny z gatunków żywicielskich oraz nieokorowane drewno, gdzie pod odstającą korą mogą znajdować się zimujące owady.  Ponadto szkodniki mogą być przenoszone na pojazdach, a ten sposób rozprzestrzeniania się tego gatunku uważany jest za główną przyczynę stosunkowo szybkiego zwiększenia zasięgu jego występowania  w Chorwacji.     

 

W Europie C. arcuata  notowana jest jak dotąd na południu i w środkowej części kontynentu (stanowiska najbliższe Polsce znajdują się na Węgrzech), gdzie występuje na dębach i  innych żywicielach zarówno w parkach jak i w lasach. Szkody wywoływane przez ten gatunek w krajach europejskich zazwyczaj są niewielkie, chociaż ostatnio zaobserwowano dość znaczną jego szkodliwość na dębach w Chorwacji, gdzie współdziała on z innymi gatunkami szkodników. Z uwagi na ograniczone dane nt. biologii C. arcuata, a zwłaszcza odnoszące się do możliwości przezimowania w temperaturach ujemnych, trudno przewidzieć, czy gatunek ten byłby w stanie przetrwać zimę w warunkach klimatycznych Polski.      

 

3. Agrilus fleischeri Obenberger – zagrożenie dla topól w Europie  

 

Agrilus fleischeri jest owadem, chrząszczem z rodziny bogatkowatych (Buprestidae).  Nie podlega on obowiązkowi zwalczania w krajach Unii Europejskiej. Niedawno (marzec 2018) został on umieszczony na Liście Alertowej EPPO. Gatunek ten jak dotąd występuje tylko w Azji (Chiny, Japonia, Kazachstan, Korea Północna i Południowa, Mongolia, Rosja (część azjatycka – Syberia Wschodnia oraz Daleki Wschód)). Żywicielami są przede wszystkim topole (Populus spp.) wliczając w to P. davidiana, P. laurifolia, P. nigra var. italica (topola włoska) i P. sieboldi. Ponadto, był on stwierdzony na wierzbach (Salix spp.). Na obszarze swojego występowania gatunek ten charakteryzuje się znaczną szkodliwością na topolach (np. w Chinach jest poważnym problemem w nasadzeniach topoli włoskiej), brak natomiast danych nt. jego szkodliwości na wierzbach.

 

Niewiele wiadomo na temat możliwości rozprzestrzeniania się A. fleischeri w sposób naturalny, chociaż osobniki dorosłe mają zdolność do lotu. Dlatego głównym sposobem jego rozprzestrzeniania się jest przenoszenie wraz z materiałem roślinnym (rośliny z gatunków żywicielskich oraz drewno, wliczając w to drewniane materiały opakowaniowe). Znane są przypadki przechwycenia szkodnika w drewnianych materiałach opakowaniowych (np. paletach), wliczając w to drewno sztawerskie (mocujące ładunek), pochodzących z Chin.  

 

Zważywszy, że A. fleischeri występuje na obszarach o klimacie podobnym, a nawet chłodniejszym niż w Polsce (np. Syberia Wschodnia), w przypadku przeniknięcia do naszego kraju prawdopodobnie byłby on w stanie przezimować. Wywoływanie przez tego szkodnika w Chinach znacznych szkód na topoli włoskiej, która jest w tym kraju gatunkiem pochodzenia obcego, wskazuje na możliwość rozwoju szkodnika i wywoływania przez niego szkód także na gatunkach topól występujących w Polsce.

 

Opracował Witold Karnkowski.

---