Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Raport nr 14 - nowe zagrożenia fitosanitarne dla Polski Drukuj

1. Zyginidia  scutellaris (Herrich–Schäffer) może stać się szkodnikiem kukurydzy w Polsce

 

Zyginidia scutellaris (skoczek kukurydziany) jest owadem, a konkretnie skoczkiem (Hemiptera: Cicadellidae) żerującym na kukurydzy (Zea mays). Jego występowanie stwierdzono w Afryce Północnej, na Zakaukaziu, w Azji Środkowej oraz kilku krajach europejskich (Albania, Austria, Belgia, Czechy, Francja, Grecja, Niemcy, Polska, Węgry, Wielka Brytania i Włochy). W Polsce gatunek ten został po raz pierwszy stwierdzony w Sopocie już w 1906 r. W latach
2000-2001 został on odnotowany na Górnym Śląsku, a w lipcu 2009 roku. odłowiono 1 samicę tego gatunku w Polowej Stacji Doświadczalnej Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego w Winnej Górze. Nie obserwowano wówczas na roślinach żadnych uszkodzeń. W sierpniu 2019 r. w trakcie lustracji uprawy kukurydzy, zlokalizowanej na terenie wspomnianej Stacji w Winnej Górze, zostały stwierdzone liczne osobniki skoczka kukurydzianego, które wywoływały uszkodzenia roślin w postaci białych plamek, niekiedy o gwiaździstym kształcie, powstałych w wyniku wysysania soków roślinnych przez te owady (IOR-PIB, 2019).

 

W UE, w tym w Polsce Zyginidia scutellaris nie podlega obowiązkowi zwalczania, lecz może się stać szkodnikiem kukurydzy oraz przenosić wirusy patogeniczne dla tej rośliny. Wymagane są jednak dalsze badania temat tego szkodnika, a zwłaszcza ocena potencjalnej wielkości szkód, które jest w stanie on wywoływać w naszym kraju.

 

Literatura:

IOR-PIB, 2019 Zyginidia scutellaris ‒ nowy szkodnik kukurydzy w Polsce (https://www.ior.poznan.pl/744,aktualnosci?tresc=7023)

 

2. Odłowienie osobników dorosłych  Bactrocera dorsalis (Hendel) we Francji i Włoszech

 

Bactrocera dorsalis jest muchówką z rodziny nasionnicowatych (Diptera: Tephritidae), która  w krajach Unii Europejskiej podlega obowiązkowi zwalczania. Gatunek ten jest polifagiem, porażającym różne drzewa owocowe  i warzywa psiankowate.  Larwy szkodnika rozwijają się w miąższu owoców roślin żywicielskich doprowadzając do jego uszkodzenia, a w konsekwencji do szybkiego psucia się owoców. B.dorsalis występuje w strefie klimatu tropikalnego i subtropikalnego w Afryce, Azji i na wyspach Oceanii. W raporcie nt. nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski nr 9 podano informację nt. odłowienia dorosłych muchówek tego gatunku we Włoszech i Austrii z wykorzystaniem różnych typów pułapek. We Włoszech pierwsze odłowienie B. dorsalis miało miejsce w 2018 r. na południu kraju w regionie administracyjnym Kampania. Pułapki zostały zlokalizowane w pobliżu upraw drzew owocowych. We wrześniu 2019 r. odłowiono 1 samca, a w październiku 2019 r. kolejne 2 samce B. dorsalis, lecz w innych stanowiskach na obszarze miejskim. Uważa się, że szkodnik przeniknął wraz z porażonymi owocami i nie zadomowił się na terytorium Włoch. W lipcu 2019 r. odłowiono w odstępie tygodnia po jednym samcu B. dorsalis za pomocą pułapki wywieszonej w północnej Francji, w pobliżu Paryża, a w sierpniu 2019 r. odłowiono kolejnego samca tego gatunku w odległości 2 km od miejsca odłowienia pierwszych samców. 

 

W wyniku lustracji roślin z gatunków żywicielskich B. dorsalis, przeprowadzonych w okolicy miejsc lokalizacji obu pułapek, nie wykazano oznak porażenia przez szkodnika. Jednocześnie wywieszono dodatkowe pułapki na tym  obszarze, zwiększając tym samym intensywność lustracji poszukiwawczych szkodnika. 

 

W Polsce w przypadku przeniknięcia B. dorsalis na importowanych owocach istnieje prawdopodobieństwo rozwoju szkodnika na drzewach owocowych (jabłonie, grusze, śliwy, brzoskwinie), oraz na warzywach psiankowatych. Przezimowanie szkodnika w gruncie jest u nas mało prawdopodobne. W przypadku znalezienia odpowiedniego żywiciela w uprawach pod osłonami rozwój B. dorsalis prawdopodobnie mógłby odbywać się bez większych przeszkód.

 

3. Odłowienie Rhagoletis zoqui  Bush w Niemczech

 

We wrześniu 2019 r. w mieście Krefeld w Niemczech (kraj związkowy Północna Nadrenia-Westfalia) za pomocą żółtej pułapki lepowej znajdującej się w szkółce  drzew pestkowych z rodzaju Prunus, odłowiono muchówki nasionnicowate (Diptera: Tephritidae), które z zastosowaniem technik molekularnych zidentyfikowano do gatunku Rhagoletis zoqui. W krajach Unii Europejskiej gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania. Żywicielem muchówki są orzechy: Juglans mollis, Juglans pyriformis i orzech włoski (Juglans regia). Jak dotąd szkodnik był stwierdzony tylko w Meksyku. Morfologicznie gatunek ten jest podobny do Rhagoletis completa, muchówki odnotowanej już w kilku krajach europejskich. Nie jest znane źródło pochodzenia muchówek odłowionych w Niemczech. Ocena Zagrożenia przez Agrofaga (PRA) w związku z wykryciem szkodnika w tym kraju (JKI, 2019) wskazała na możliwość zadomowienia się szkodnika w Niemczech i innych Państwach Członkowskich Unii Europejskiej o klimacie umiarkowanym. Zagrożenie fitosanitarne na orzechu włoskim określono jako niskie dla Niemiec i średnie dla innych Państw Członkowskich UE.

 

Literatura: 

JKI, 2019,  Express-PRA zu Rhagoletis zoqui https://pflanzengesundheit.julius-kuehn.de/dokumente/upload/Rhagoletis-zoqui_expressPRA.pdf

 

4. Pierwsze wykrycie Neocosmospora falciformis (Carrión) L. Lombard et P.W. Crous na melonie w Hiszpanii

 

Podczas badań prowadzonych w latach 2018-2019 w Hiszpanii, w ramach projektu, którego celem jest poszukiwanie patogenów grzybowych roślin dyniowatych, w dwóch uprawach w prowincjach Alicante i Valencia stwierdzono obecność roślin melona (Cucumis melo) z objawami chorobowymi. Objawy  to żółknięcie liści, zgnilizna naczyniowa szyi korzeniowej i podstawy łodygi. W niektórych przypadkach dochodziło do obumierania roślin. Nasilenie występowania roślin z objawami chorobowymi w obu stanowiskach było niewielkie. Badania laboratoryjne wykazały, że objawy chorobowe zostały wywołane przez grzyba Neocosmospora falciformis (syn. Fusarium falciforme) należącego do grupy gatunków Fusarium solani complex. W krajach Unii Europejskiej gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.                                                                                                                                                

 

Stosunkowo niewiele wiadomo na temat rozmieszczenia geograficznego i żywicieli N. falciformis. Jak dotąd grzyb ten został stwierdzony w Brazylii jako sprawca choroby fasoli półksiężycowatej (Phaseolus lunatus), w USA wywołuje szkody na soi (Glycine max) i pomidorach (Solanum lycopersicum), ponadto na pomidorach notowany jest także w Australii, Indiach, Izraelu, Meksyku i Turcji, a w Kolumbii na Pinus maximinoi. Na chwilę obecną trudno przewidzieć, czy patogen ten byłby w stanie rozwijać się w Polsce i czy mógłby on wywoływać w naszym kraju szkody gospodarcze. 

 

5. Cytospora viticola Lawrence et. al.- zagrożenie dla winorośli w Europie.

 

Cytospora viticola jest grzybem porażającym winorośl (Vitis spp.). Gatunek ten został opisany
w 2016 r. na podstawie materiału wyizolowanego z roślin winorośli wykazujących objawy chorobowe, pochodzących z terenu USA i Kanady. Badania wykazały, że grzyb ten charakteryzuje się dużą wirulencją i może doprowadzać do śmierci porażonych roślin. W 2018 r. C. viticola wykryto po raz pierwszy poza Ameryką Północną – w Turcji. Porażone rośliny winorośli wykazywały objawy porażenia w postaci chloroz i nekroz brzegów liści i brązowych przebarwień drewna. Z czasem dochodziło do obumierania gałęzi. Liczba porażonych roślin na różnych polach dochodziła do 10 %. Źródło pochodzenia patogena nie jest znane. Głównym sposobem jego przenikania jest transport porażonego materiału szkółkarskiego. Grzyb w ten sposób mógłby rozprzestrzenić się w Europie i przeniknąć także do Polski. Trudno jednak jednoznacznie przewidzieć, czy mógłby on u nas wywoływać szkody gospodarcze, gdyż nie sporządzono dla tego gatunku Oceny Zagrożenia przez Agrofaga (PRA) dla terytorium Unii Europejskiej.

 

6. Southern tomato virus – rozprzestrzeniający się patogen pomidora w Europie.

 

Southern  tomato virus  jest patogenem pomidora (Solanum lycopersicum ). Występuje on w Ameryce Północnej (Kanada, Meksyk), Azji (Bangladesz, Chiny, Korea Południowa) i niektórych krajach europejskich (Francja, Hiszpania, wliczając w to Wyspy Kanaryjskie, Wieka Brytania, Włochy, a ostatnio (2019 r.) Niemcy). W Niemczech, w Dolnej Saksonii, w szklarniowej uprawie pomidora obserwowano objawy na liściach w postaci chlorotycznych plam oraz żółknięcia liści. We Włoszech stwierdzono objawy w postaci chlorotycznych przebarwień owoców, niekiedy obejmujących całą ich powierzchnię. Jeśli rośliny były jednocześnie porażone przez inne wirusy takie jak notowane w Polsce Pepino mosaic virus (PepMV) i Potato virus Y (PVY) i Tomato spotted wilt virus (TSWV), na owocach pomidora obserwowano ciemne wgłębione plamy przekształcające się z czasem w nekrozy. W krajach Unii Europejskiej wirus ten nie podlega obowiązkowi zwalczania. 

 

Nie stwierdzono przenoszenia wirusa w sposób mechaniczny, w wyniku bezpośredniego kontaktu pomiędzy roślinami, na narzędziach ogrodniczych, podczas szczepienia, itp. Rozprzestrzenia się on przede wszystkim z nasionami oraz z roślinami do sadzenia. W ten sposób mógłby on przeniknąć także do Polski. Trudno jednak przewidzieć, czy mógłby on wywoływać szkody w uprawach pomidora, zwłaszcza pod osłonami. Uważa się, że Southern tomato virus może być znacznie szerzej rozprzestrzeniony niż się uważa obecnie, gdyż prawdopodobne jest jego występowanie bez wywoływania objawów chorobowych na roślinach. Ponadto na danej roślinie często występuje on razem z innymi wirusami, a uszkodzenia roślin mogą być wywołane łącznie przez kilka patogenów. Zaobserwowane we Włoszech występowanie na owocach objawów wywołanych tylko przez Southern tomato virus lub łącznie z innymi wirusami, takimi jak Pepino mosaic virus i Potato virus Y może przyczyniać się do obniżenia jakości owoców, tak że nie nadają się one na sprzedaż. Wymagane są dalsze badania pozwalające na ustalenie, czy wirus ten może spowodować  szkody gospodarcze w uprawach pomidora w Europie.

 

7. Odłowienie Xestia tabida  (Butler) w Niemczech

 

Xestia  tabida  jest motylem z rodziny sówkowatych (Noctuidae). Jego występowanie jak dotąd stwierdzono  w Chinach, Japonii, Korei i dalekowschodniej części Rosji, wliczając w to Sachalin. W krajach Unii Europejskiej gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania. We wrześniu 2019 r. w mieście Bielefeld w kraju związkowym Północna Nadrenia-Westfalia w Niemczech na pułapkę umieszczoną na polu kukurydzy, w celu monitorowania szkodników tej rośliny, odłowiono motyla, którego przy użyciu testów molekularnych zidentyfikowano do gatunku Xestia tabida.  Nie odnotowano żadnych uszkodzeń roślin kukurydzy na polu, gdzie umieszczono pułapkę. Nie jest znane źródło pochodzenia owada. Przeprowadzenie Oceny Zagrożenia przez Agrofaga (Express-PRA) przez Julius Kühn Institute w 2019 r. w związku z wykryciem owada w Niemczech nie było możliwe z uwagi na bardzo niewiele danych dostępnych w literaturze na jego temat. Przykładowo, niewiele wiadomo odnośnie jego żywicieli, do których generalnie zalicza się różne rośliny zielne jedno- i dwuliścienne oraz krzewy liściaste. Jakkolwiek, w przygotowanej przez Julius Kühn Institut informacji zawierającej aktualnie dostępne informacje na temat zagrożenia stwarzanego przez szkodnika uznano, że nie można wykluczyć wywoływania przez niego szkód gospodarczych w przypadku licznego wystąpienia w Niemczech.

 

Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). GIORiN wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.piorin.gov.pl.

---