Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

"DONIESIENIA Z PÓL I OGRODÓW, CZYLI CO W TRAWIE PISZCZY" Rdza na jałowcu. Drukuj

 

Towarzyszymy roślinom uprawnym i ozdobnym już od ich narodzin, bo to My nadzorujemy wytwarzanie zdrowego i dobrej jakości materiału siewnego i rozmnożeniowego. Towarzyszymy im w ciągu ich życia poprzez nadzór nad ich zdrowiem i poprawnym stosowaniem "leków" na różne przypadłości czyli środków ochrony roślin. Kiedy dojrzewają i pięknieją, oddajemy je do Państwa rąk, aby powstało coś pysznego albo coś pięknego...

 

Dostaliśmy niedawno zapytanie od zaniepokojonego amatora ogrodnika o przedziwne pomarańczowe twory na jałowcu…czy to coś niebezpiecznego? O tak, i znamy wszyscy tę chorobę na gruszy, mało zaś kto kojarzy ją z jałowcem.

 

 

RDZA NA JAŁOWCU, KTÓRA WĘDRUJE NA GRUSZĘ

 

 

Wiosna to czas na pielęgnację ogrodu, podczas tych prac na jałowcach dostrzec można przedziwne pomarańczowe struktury przyklejone do gałęzi. Są to owocniki pasożytniczego grzyba z rodziny rdzowatych Pucciniaceae. Chodzi mianowicie o nagoć sawinowa Gymnosporanginum sabinea (Dickson) Winter, 1884.

 

Rdze z rodzaju Gymnosporangium są pasożytami roślin nago- i okrytozalążkowych. Nagoć to grzyb dwudomowy czyli taki, który do pełnego rozwoju potrzebuje dwóch różnych roślin żywicielskich.

Pierwszym żywicielem jest przede wszystkim grusza i grzyb ten wywołuje znaną wszystkim chorobę tzw. rdzę gruszy. W Polsce choroba występuje głównie w ogrodach przydomowych i na dziko rosnących gatunkach różowatych. Pierwsze objawy rdzy na gruszy zauważymy już w maju, początkowo są to małe, pomarańczowożółte plamy na górnej stronie liści. Plamy powiększają się i w sierpniu ich wielkość może osiągnąć rozmiar pięciozłotówki. W części środkowej plam tworzą się pomarańczowe spermogonia, które w miarę upływu czasu ciemnieją. Natomiast na dolnej stronie liści gruszy w lipcu i sierpniu widoczne są wypukłe żółte ecja. W tym czasie osłonki pękają i uwalniają dojrzałe zarodniki ognikowe, które zakażają jałowiec. Grzyb poraża najczęściej liście, ale również pąki liściowe, młode pędy i owoce. W dużym nasileniu choroba powoduje przedwczesne opadanie liści i straty w plonie. Osłabione na skutek wczesnej defoliacji drzewa są również podatniejsze na przemarzanie oraz porażenie przez inne patogeny pochodzenia grzybowego czy bakteryjnego. Szczególnie podatne na rdzę gruszy odmiany to Faworytka, Bonkreta Williamsa, Bera Bosca, Jules Guyot. Znacznie mniej poraża odmiany: Paryżanka, Bera Hardy, Lukasówka.

 

A co z drugim żywicielem…zakażonym późnym latem.

Kiedy uwolnione z żółtych ecji zarodniki spadają na pędy jałowca rozwija się z nich grzybnia która zimuje. Owocniki nagoci sawinowej (tak nazywamy tego grzyba na jałowcu) pojawiają się na jałowcu sawinie w drugiej połowie kwietnia lub w maju. Owocniki, telium,  to podłużne, wrzecionowate, maczugowate wyrostki. Mają kolor żółty, pomarańczowy a z czasem brązowy. Kiedy jest mokro nabrzmiewają przybierając bardziej galaretowatą konsystencję. Są wtedy miękkie, delikatne i łatwo je uszkodzić. Podczas suchych okresów zasychają, twardnieją i brązowieją. Rosną w skupieniach oblepiając gałąź, często otaczając ją dookoła szerokim pierścieniem. Grzybnia nagoci może wytwarzać owocniki przez wiele lat rozrastając się i tym samym osłabiając krzew. Wiosną, w kwietniu lub w maju, w warunkach wysokiej wilgotności powietrza, teleutospory kiełkują, a powstające na nich basidiospory są źródłem infekcji pierwotnych grusz. I cykl się powtarza.

 

Jaką zastosować profilaktykę czy zwalczanie? Nie jest to łatwe…Przede wszystkim należałoby przerwać cykl rozwoju grzyba co oznacza zrezygnowanie z obecności albo jałowca albo gruszy. Jednak można spróbować zastosować nieco mniej radykalne środki. Zwłaszcza gdy rdza na gruszy zaczyna być uciążliwa na podatnych odmianach. Po pierwsze koniecznie trzeba wykonywać zabiegi ograniczające źródło infekcji np. wygrabianie, rozdrabnianie liści i niszczenie zainfekowanych liści. Można zastosować zwalczanie chemiczne pamiętając o tym że zabiegi stosowane na parcha gruszy niszczą też rdzę. Zabieg należy wykonać wiosną od fazy różowego pąka do około 30 dni po opadnięciu płatków kwiatowych. Środki ochrony roślin zawsze stosujemy z uwagą ostrożnością i zgodnie z etykietą.

 

W Polsce na pędach jałowców oraz liściach niektórych drzew i krzewów z rodziny różowatych występują jeszcze inne gatunki nagoci:

Nagoć trzęsakowa - Gymnosporangium tremelloides R. Hartig - na jałowcu pospolitym oraz na liściach jabłoni i jarząbu.

Nagoć rożkowata - Gymnosporangium cornutum Arthur ex F. Kern - na jałowcu pospolitym i jarzębinie,

Nagoć goździeńcowata - Gymnosporangium clavariiforme (Wulfen) – na jałowcu pospolitym i na liściach np. głóg, aronia, jarząb, grusza

 

 

Opracowały i wykonały fotografię:

Pani Stanisława Kukuczka WIORiN Katowice Oddział Cieszyn oraz

Pani Agnieszka Górska WIORiN Katowice.

 

Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). GIORiN wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.piorin.gov.pl.

 

 

---