Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

"DONIESIENIA Z PÓL I OGRODÓW, CZYLI CO W TRAWIE PISZCZY". Knieżyca szara ( Elasmucha grisea). Drukuj

 

Towarzyszymy roślinom uprawnym i ozdobnym już od ich narodzin, bo to My nadzorujemy wytwarzanie zdrowego i dobrej jakości materiału siewnego i rozmnożeniowego. Towarzyszymy im w ciągu ich życia poprzez nadzór nad ich zdrowiem i poprawnym stosowaniem "leków" na różne przypadłości czyli środków ochrony roślin. Kiedy dojrzewają i pięknieją, oddajemy je do Państwa rąk, aby powstało coś pysznego albo coś pięknego...

 

 

Knieżyca szara ( Elasmucha grisea) - opiekuńcza mama

 

 

Knieżyca szara nazywana też „robakiem rodzicem” ( ze względu na nietypowy sposób opieki nad potomstwem) jest małym, mierzącym ( 6-9 mm długości) pluskwiakiem różnoskrzydłym, należącym do rodziny puklicowatych. Ciało jej jest nieco trójkątne, tarczowate z dość dużą głową i sześciokątnym przedpleczem o zmiennym ubarwieniu z charakterystyczną, ciemną, sercowatą plama w nasadowej połowie tarczki. Czułki zazwyczaj są takiego koloru jak reszta ciała. Gatunek ten wykształcił dwie odmiany barwne: szarożółtą, oraz rzadszą, czerwonobrunatną. Cechą wspólną odmian są liczne czarne punkty rozsiane po całym ciele. Mimo występowania w nazwie koloru szarego, rzadko można spotkać osobniki tak ubarwione. Odwłok owada jest szeroki, wystający poza pokrywy skrzydłowe, a krawędzie są poprzecznie paskowane.

 

Występuje w całej Europie zasiedlając skraje lasów, parki i  gęste łąki. Wyjątkowo upodobała sobie liście i owocostany  brzóz, których soki stanową główne źródło pokarmu, zarówno owadów dorosłych jak i osobników młodych. Duży nalot pluskwiaka, spowoduje, że brzozy stracą na swojej atrakcyjności, przedwcześnie gubiąc liście. 

 

Wiosną, kiedy liście brzozy są już w pełni rozwinięte i odznaczają się czarowną  niebieskozieloną barwą, pluskwiaki łączą się w pary. Samce po kopulacji żyją  krótko. Samice zaś mają do wykonania ogromne zadanie. Po złożeniu na spodzie zwisającego liścia 30-40 ściśle do siebie przylegających jaj, samica chroni je przed drapieżnikami, własnym ciałem, nieustannie czuwając nad ich bezpieczeństwem. Jest to dość niespotykane zachowanie wśród owadów. Gdy zbliży się jakiś nieproszony gość, odwraca się do niego tyłem i staje się tarczą dla przyszłego potomstwa. Jeśli taka postawa nie skutkuje, rozkłada wówczas skrzydła i zaczyna nimi machać w celu odstraszenia intruza. Bywa że w ten sposób traci część skrzydeł, albo nawet ponosi śmierć. Potrafi również spryskać drapieżnika niemile pachnącą substancją. Taka postawa samicy gwarantuje przeżycie młodych niemal w 100 %. Przez 2-3 tygodnie samica poświęca całą swoją energię na przetrwanie gatunku, nie pobierając w tym czasie pokarmu. Nimfy po wykluciu przypominają małe mszyce, są kuliste, żółtoczarne, a  wraz kolejnymi linieniami zmieniają  kolor na zielony. Samica opiekuje się młodymi pierwszego i drugiego stadium, bez matki bowiem zginęły by bardzo szybko. Po kolejnych 2-3 tygodniach pojawiają się owady dorosłe, które pozostają aktywne do końca września.

 

Wiele jest ciekawostek dotyczących knieżycy szarej chociażby to, że samica sprawuje  pieczę nad nimfami nawet podczas żerowania - kroczą one wtedy za nią gęsiego. Bardzo silne są także „związki rodzinne” u tych owadów, nawet po śmierci matki młode trzymają się razem do ostatniego linienia. Dowiedziono także, że ilość złożonych jaj jest uzależniona od wielkości samicy, a nie od jej zdolności reprodukcyjnych. Nie bez powodu  też, pierwszy człon jej nazwy to Elasmucha czyli „pokrywa”. Mała samica bowiem  składa tylko tyle jaj, ile jest w stanie zasłonić własnym ciałem.

 

Opracowanie i fotografie Alina Zielińska Oddział Bielsko-Biała

Wykorzystano literaturę Owady Polski

prof. dr hab. Marek W. Kozłowski
 

 

 

 

---