Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Raport nr 6 dotyczący nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski Drukuj

1. Ponowne stwierdzenie węgorka sosnowca (Bursaphelenchus xylophilus (Steiner et Buhrer) Nickle) na drzewach sosny w Hiszpanii

 

W raporcie nt. nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski nr 5, podano informację o wykryciu w Hiszpanii kolejnego drzewa porażonego przez węgorka sosnowca (Bursaphelenchus xylophilus).

Pod koniec sierpnia 2018 r. Hiszpańska Organizacja Ochrony Roślin (NPPO) podała informację o stwierdzeniu kolejnych drzew porażonych przez tego nicienia. Obecność węgorka sosnowca stwierdzono w próbkach pobranych z siedmiu drzew sosny w gminie As Neves (prowincja Pontevedra, wspólnota autonomiczna Galicia) podczas lustracji prowadzonych w obrębie stref porażenia i bezpieczeństwa, wytyczonych w 2010 r. w związku z wykryciem nicienia.

 

​2. Xylotrechus chinensis (Chevrolat) - zagrożenie dla drzew morwy w Europie

 

Xylotrechus chinensis jest chrząszczem z rodziny kózkowatych (Cerambycidae). Pochodzi ze Wschodniej Azji, gdzie występuje w Chinach, Japonii, Korei Północnej i Południowej oraz na Tajwanie. W Europie gatunek ten został stwierdzony w Hiszpanii (w 2013 r.) oraz w Grecji (Kreta, w 2017 r.), a w październiku 2018 r. zidentyfikowano pojedyncze drzewo morwy porażone przez tego szkodnika w prywatnym ogrodzie na południu Francji (region Langwedocja-Roussillon).

Żywicielami szkodnika są morwy (Morus spp.), zwłaszcza M.alba (morwa biała), M.bombycis i M.nigra (morwa czarna). W doniesieniach literaturowych z Chin, jako żywicieli szkodnika wymienia się także jabłonie (Malus spp.), grusze, (Pyrus spp.) i winorośl (Vitis vinifera), lecz na żadnej spośród tych roślin gatunek ten nie był notowany w Europie. Ponadto, badania przeprowadzone w Hiszpanii wykazały, że w warunkach doświadczalnych szkodnik nie porażał roślin winorośli. W Niemczech przechwycono X. chinensis w pochodzących z Chin drewnianych materiałach opakowaniowych wykonanych z drewna brzozy i wierzby. Jest to o tyle interesujące, że jak dotąd brak danych na temat występowania szkodnika na drzewach tych gatunków.

W krajach Unii Europejskiej gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania. Ostatnio został on umieszczony na liście alertowej Europejsko-śródziemnomorskiej Organizacji Ochrony Roślin (EPPO). 

W Hiszpanii oraz Grecji szkodnik wywołuje znaczne szkody na drzewach morwy. Larwy, drążące chodniki w pniach, powodują zamieranie drzew. W Katalonii (Hiszpania) stwierdzono ok. 45% drzew morwy silnie porażonych przez szkodnika. Dalsze rozprzestrzenianie się X.chinensis w Europie, zwłaszcza w jej południowej części, oraz uszkadzanie przez niego drzew morwy jest prawdopodobne, zważywszy, że odnotowano przypadki przenoszenia szkodnika z opakowaniami drewnianymi. Zagrożone są przede wszystkim różne gatunki morwy, lecz z uwagi na możliwy szerszy zakres żywicieli (wspomniane wykrycie w opakowaniach wykonanych z drewna brzozy i wierzby) nie można wykluczyć rozwoju szkodnika na innych gatunkach drzew liściastych. Z uwagi na brak szczegółowych informacji na temat warunków klimatycznych dogodnych do rozwoju  X. chinensis, trudno przewidzieć, czy może się on rozwijać w Europie Środkowej i Północnej, w tym też w Polsce. Jakkolwiek w opracowaniu nt. oceny zagrożenia („Express PRA”) dla tego gatunku, przygotowanym przez Julius Kühn Institut (Niemcy) ryzyko fitosanitarne zarówno dla Niemiec i całego terytorium Unii Europejskiej oceniono na poziomie średnim.

 

3. Dasineura oxycoccana (Johnson) północnoamerykański szkodnik, stwarzający zagrożenie dla upraw borówki i żurawiny w Europie

 

Dasineura oxycoccana jest muchówką z rodziny pryszczarkowatych (Cecidomyiidae). Gatunek ten pochodzi z Ameryki Północnej (Kanada, USA), a w Europie po raz pierwszy wykryty w 1999 r. we Włoszech. Ponadto stwierdzono jego występowanie także w Albanii, Czechach, Francji, Łotwie, Słowenii, Wielkiej Brytanii, a ostatnio w Niemczech (2018). Jak dotąd nie stwierdzono jego obecności w Polsce.

Żywicielami szkodnika są gatunki z rodzaju Vaccinium, a zwłaszcza: V. angustifolium  (borówka wysoka), V. ashei, V. corymbosum (borówka amerykańska) i Vaccinium macrocarpon (żurawina wielkoowocowa). W krajach Unii Europejskiej gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.

W Ameryce Północnej larwy uszkadzają pąki kwiatowe, zmniejszając liczbę wytworzonych owoców, tym samym przyczyniając się do powstawania znacznych strat w produkcji owoców borówki. Jak dotąd w Europie, gdzie gatunek ten występuje głównie na borówce amerykańskiej, nie obserwowano uszkodzeń pąków kwiatowych, a jedynie żerowanie larw w wierzchołkach wzrostu, co powoduje deformację liści tworzących się na porażonych pędach, a nawet zamieranie i czernienie pąków liściowych.

Zważywszy na stwierdzenie obecności szkodnika w krajach sąsiadujących z Polską (Czechy, Niemcy), jego przeniesienie do naszego kraju, zwłaszcza na materiale szkółkarskim roślin żywicielskich, jest prawdopodobne. W warunkach Polski mógłby się on rozwijać przede wszystkim na borówce amerykańskiej, a być może także porażać inne gatunki borówki i żurawinę. Uwzględniając jednak sytuacje w innych krajach europejskich, można założyć, że nie będzie on przyczyną powstawania szkód o znaczeniu gospodarczym.

 

4. Pseudomonas syringae pv. aesculi  Young, Bradbury, Davis, Dickey, Ercolani, Hayward et Vidaver - zagrożenie dla kasztanowców w Europie

 

Pseudomonas syringae pv. aesculi jest bakterią, która po pierwszy została stwierdzona w 1980 r. w Indiach na kasztanowcu indyjskim (Aesculus indicus). W Europie gatunek ten jest notowany od 2001 r., kiedy został wykryty we Francji. Ponadto stwierdza się jego występowanie  w kilku kolejnych krajach europejskich (Austria, Belgia, Czechy, Holandia, Irlandia, Niemcy, Norwegia, Szwajcaria, Węgry i Wielka Brytania). W Polsce jak dotąd patogen nie był notowany.  

Bakteria rozwija się na kasztanowcu zwyczajnym (Aesculus hippocastanus) (szczególnie podatna jest odmiana „Baumanii”), kasztanowcu indyjskim, a także na kasztanowcu czerwonym (Aesculus x carnea) i kasztanowcu żółtym (A. flava). W krajach Unii Europejskiej gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.  

Bakteria poraża pnie, gałęzie, liście i owoce kasztanowców. W konsekwencji następuje przedwczesne opadanie liści, obumieranie poszczególnych gałęzi, a z czasem zamieranie drzew, co obserwowano w Wielkiej Brytanii.

Niewiele wiadomo na temat epidemiologii choroby. Prawdopodobnie bakteria rozprzestrzenia się z wodą podczas opadów deszczu i na narzędziach ogrodniczych w trakcie przycinania drzew, natomiast na większe odległości - wraz z roślinami kasztanowca i ich częściami.

W Polsce nasadzenia kasztanowców spotyka się często np. w parkach, przy drogach, itp.. W przypadku przeniknięcia P syringae pv. aesculi do naszego kraju, bakteria może istotnie zmniejszyć walory ozdobne drzew ze względu na powodowane objawy chorobowe, a nawet doprowadzić do ich śmierci.

 

5. Pierwsze wykrycie Tomato chlorosis virus (ToCV) w Wielkiej Brytanii i dalsze  rozprzestrzenianie się tego wirusa w Holandii

 

W Raporcie nt. nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski nr 2, podano informację nt. pierwszego wykrycia Tomato chlorosis virus. w Holandii, w szklarniowej uprawie pomidora. W kwietniu 2018 r. Organizacja Ochrony Roślin (NPPO) Holandii poinformowała NPPO Wielkiej Brytanii, że obecność tego wirusa stwierdzono w pochodzących od brytyjskiego hodowcy, a w sprowadzonych do Holandii, roślinach pomidora. W ślad za tym u wspomnianego producenta (w hrabstwie Kent, południowo-wschodnia Anglia) pobrano liście z roślin pomidora nie wykazujących objawów porażenia. Stwierdzono w nich obecność Tomato chlorosis virus i podjęto działania w celu wyniszczenia wirusa.   

Jednocześnie odnotowano wzrost liczby upraw pomidorów szklarniowych (uprawy towarowe) w Holandii, gdzie stwierdzono Tomato chlorosis virus. Do dnia polowy lipca 2018 r. wirusa tego stwierdzono w 18 uprawach. Wskazuje to na rozprzestrzenianie się patogena w tym kraju.

 

6. Przechwycenie Hirshmanniella mucronata (Das) Luc et Goodey na materiale szkółkarskim roślin cytrusowych (Citrus sp.) importowanym z Tajwanu do  Holandii

 

Hirshmanniella mucronata jest nicieniem z rodziny Pratylenchidae. W krajach Unii Europejskiej status kwarantannowy mają wszystkie gatunki nicieni z rodzaju  Hirschmanniella Luc et Goodey, oprócz H. gracilis (de Man) Luc et Goodey. Gatunek H. mucronata jest więc organizmem kwarantannowym.

Niewiele wiadomo na temat rozmieszczenia geograficznego H. mucronata. Jak dotąd gatunek ten został wykryty w Azji (Chiny, Filipiny, Indie, Kambodża, Malezja, Tajlandia, Tajwan).

Najważniejszą rośliną uprawną, na której rozwija się ponad połowa znanych gatunków z rodzaju Hirschmanniella jest ryż. Nicienie z tego rodzaju można spotkać na innych gatunkach uprawnych roślin zielnych (kukurydza, proso, pszenica, trzcina cukrowa, bawełna, różne gatunki warzyw, w tym ogórek, dynia, pomidor i arbuz, a ponadto truskawki, koniczyna, soja oraz niektóre rośliny ozdobne np. Hibiscus spp.) oraz na chwastach, trawach i turzycach. Niektóre gatunki z rodzaju Hirschmanniella porażają rośliny wodne (błotne), w tym akwariowe. H.mucronata znany jest jako szkodnik ryżu, a był notowany także na truskawkach.

Jak dotąd nicienie z rodzaju Hircshmanniella były wykrywane w importowanych do UE roślinach akwariowych i różnych roślinach ozdobnych. Jednakże ostatnio przechwycono H.mucronata w materiale szkółkarskim roślin cytrusowych, importowanym do Holandii z Tajwanu. Wskazuje to na możliwość jego rozwoju również na roślinach zdrewniałych, być może również na roślinach sadowniczych

---