Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa

Raport nr 13 dotyczący nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski Drukuj

1. Wykrycie kolejnych osobników Popillia japonica Newman w Szwajcarii

 

Szkodnik jest polifagiem żerującym na ok. 300 gatunkach roślin zielnych i zdrewniałych, wliczając w to drzewa i krzewy leśne, owocowe i ozdobne. Chrząszcze żerują na nadziemnych częściach roślin, a larwy (pędraki) uszkadzają korzenie. W krajach Unii Europejskiej agrofag ten podlega obowiązkowi zwalczania. Gatunek ten występuje w Azji (Japonia, Daleki Wschód Rosji – wyspa Kunaszir) i Ameryce Północnej (Kanada, USA), gdzie wywołuje znaczne szkody gospodarcze. W Europie notuje się go na Azorach, a w 2014 r. stwierdzono go we Włoszech w Ticino Valley Natural Park na roślinach zdrewniałych rosnących w stanie naturalnym (Rubus, Ulmus, Rosa, Populus, Vitis) oraz na soi. W czerwcu 2017 r. odłowiono chrząszcze (18 szt.) na pułapkę feromonową w Szwajcarii, kilka kilometrów od stanowiska jego występowania we Włoszech, o czym pisano w „Raporcie nt. nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski nr. 1”. Do połowy lipca 2019 r., w dwóch miejscowościach w kantonie Ticino odłowiono 23 chrząszcze. Ponadto, niedaleko pułapek stwierdzono obecność 10 okazów szkodnika na roślinach. Świadczy to o dalszym rozprzestrzenianiu się popilii japońskiej w Szwajcarii.

 

2. Plantago asiatica mosaic virus – zagrożeniem dla upraw lilii w Europie

 

Plantago asiatica moisaic virus jest wirusem, którego głównym żywicielem są lilie (Lilium spp.). Ponadto rozwija się on na babce azjatyckiej (Plantago asiatica), nandinie domowej (Nandina domestica), Rehmannia glutinosa i roślinach dziko rosnących. W krajach Unii Europejskiej agrofag ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.

 

Wirus ten został stwierdzony w Azji (Chiny, Japonia, Korea, Tajwan i dalekowschodnia część Rosji), Ameryce (Chile, Kostaryka, USA) oraz kilku krajach europejskich (Holandia, Węgry, Wielka Brytania i Włochy). W Europie stwierdzono go wyłącznie na liliach uprawianych w szklarniach.

 

Wirus przyczynia się do powstawania rdzawych, nekrotycznych smug na liściach, dzięki czemu kwiaty cięte pozyskane z porażonych roślin tracą wartość handlową.

 

Wirus rozprzestrzenia się na roślinach oraz cebulach lilii. Do Polski mógłby przeniknąć przede wszystkim na cebulach. W przypadku wystąpienia wirusa w naszym kraju byłby w stanie spowodować szkody w uprawach lilii, w szczególności pod osłonami, obniżając jakość kwiatów ciętych.

 

3. Lycorma delicatula (White) – zagrożenie dla roślin zdrewniałych w Europie

 

Lycorma delicatula jest pluskwiakiem równoskrzydłym (Homoptera) z rodziny Fulgoridae. Pochodzi prawdopodobnie z Chin. W Azji notowany jest także w Japonii, Korei, na Tajwanie i w Wietnamie. W 2014 r. został po raz pierwszy stwierdzony w USA (stan Pensylwania). W kolejnych latach odnotowano jego występowanie w stanach: Delaware, New Jersey, Nowy Jork i Wirginia, gdzie miejscami wywołuje znaczne szkody gospodarcze. W krajach Unii Europejskiej agrofag ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.

L. delicatula jest polifagiem porażającym rośliny zdrewniałe, wliczając w to winorośl (Vitis spp.), drzewa owocowe, takie jak jabłonie (Malus spp.), śliwy (Prunus spp.) i grusze (Pyrus spp.) oraz drzewa ozdobne i leśne, wliczając w to bożodrzew gruczołowaty (Ailanthus altissima), klony (Acer spp.), brzozy (Betula spp.), derenie (Cornus spp.), orzechy (Juglans spp.), hibiskusy (Hibiscus spp.), tulipanowce (Liriodendron spp.), sosny (Pinus spp.), topole (Populus spp.), dęby (Quercus spp.), grochodrzewy (Robinia spp.), wierzby (Salix spp.), lilaki (Syringa spp.), i ewodie (Tetradium spp.). Do żywicieli zaliczają się niektóre rośliny zielne, np. soja (Glycine max).

 

Nimfy (stadia młodociane) spotyka się na gałęziach, natomiast osobniki dorosłe głównie na pniach drzew. Odżywiają się one sokiem roślin. W wyniku żerowania na gałęziach i pniach powstają zranienia, z których wycieka sok roślin przywabiający inne owady (mrówki, pszczoły, osy i szerszenie). Osobniki L. delicatula wytwarzają rosę miodową, na której rozwijają się grzyby czernidłowe. Z czasem dochodzi do obumierania liści, a nawet całych roślin. Na pniach drzew, a ponadto na różnych przedmiotach w pobliżu drzew (takich jak przedstawiona na fotografii metalowa beczka) znajdują się złoża jajowe, o wielkości kilku centymetrów, niekiedy zebrane w większe zgrupowania, pokryte przez woskowatą wydzielinę koloru żółtobrązowego.

 

Do Europy gatunek ten mógłby przeniknąć wraz z roślinami gatunków żywicielskich oraz nieokorowanym drewnem. Złoża jajowe mogą znajdować się na różnych przedmiotach, wliczając w to opakowania materiału roślinnego. W Europie, w tym też w Polsce uprawia się szereg gatunków żywicielskich szkodnika, na których mógłby się on rozwijać wywołując szkody gospodarcze.

 

4. Peronospora aquilegiicola sp.n.  – zagrożenie dla roślin orlika w Europie

 

Peronospora aquilegiicola jest organizmem grzybopodobnym, który poraża orlika (Aquilegia spp.) oraz orliczka (Semiaquilegia spp.), uprawiane jako rośliny ozdobne. Patogen pochodzi z Dalekiego Wschodu, gdzie występuje w Korei Południowej i prawdopodobnie w Chinach (opisany w tym kraju gatunek Peronospora ficariae morfologicznie odpowiada P. aqulagiicola). W 2013 r. na Wyspach Brytyjskich zaobserwowano objawy mączniaka rzekomego na orliku, wywołanego przez nieopisany gatunek z rodzaju Peronospora. W 2019 r. gatunek ten opisano, na podstawie materiału zebranego w Wielkiej Brytanii pod nazwą P. aquilegiicola. Uważa się, że do Wielkiej Brytanii został zawleczony na roślinach z Dalekiego Wschodu. W krajach Unii Europejskiej agrofag ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.

 

W chwili obecnej obserwuje się silne rozprzestrzenianie się P. aqualegiicola w Anglii i Walii, gdzie jak dotąd został stwierdzony na Aguilegia alpina, A. buergeriana, A. flabellata, A. viridiflora, A. vulgaris oraz Semiaquilegia adoxoides. Patogen ten jest sprawcą mączniaka rzekomego orlika i orliczka. Liście porażonych roślin stają się chlorotyczne, żółkną, a po spodniej stronie pokrywają się nalotem grzybni, zwykle purpurowym. Z czasem może następować opadanie liści. Kwiaty są zdeformowane, brązowieją, a nawet mogą ulegać całkowitemu zniszczeniu. W konsekwencji producenci kwiatów ponoszą znaczne straty.

 

W krajach europejskich jak dotąd nie stwierdzono występowania patogena poza Wielką Brytanią. Może on ulec rozprzestrzenieniu się po Europie, w tym dotrzeć do Polski, wraz z sadzonkami orlika i orliczka oraz prawdopodobnie mógłby wywoływać szkody w uprawach tych roślin.    

           

5. Euwallacea fornicatus sensu lato  – zagrożenie dla roślin zdrewniałych w Europie

 

Euwallacea fornicatus sensu lato jest gatunkiem zbiorowym obejmującym bardzo zbliżone do siebie morfologicznie gatunki korników (Coleoptera: Curculionidae: Scolytinae), którego występowanie stwierdzono w Azji (Bangladesz, Chiny, Filipiny, Indie, Indonezja, Izrael, Japonia Laos, Kambodża, Malezja, Myanmar (Birma), Sri Lanka, Tajwan, Tajlandia i Wietnam), Afryce (Komory, Madagaskar, Reunion i RPA), Ameryce (Brazylia, Gwatemala, Kolumbia, Kostaryka, Meksyk, Panama i USA (Floryda, Hawaje i Kalifornia)) oraz Australii i na wyspach Oceanii. Jedyne stwierdzenie szkodnika w Europie miało miejsce w 2017 r. w Polsce. Gatunek ten został stwierdzony na figowcu pagodowym (Ficus religiosa) w poznańskiej palmiarni. Porażona roślina została zakupiona w Holandii w 2016 r. (dokąd została importowana z Chin). Stwierdzono w niej ponad tysiąc chrząszczy drążących chodniki w pniu. Porażona roślina została nakryta siatką i poddana fumigacji. Roślina była porażona przez grzyby z rodzaju Lasiodiplodia, które przyczyniły się do jej obumarcia. Martwa roślina została usunięta, porąbana i spalona. W palmiarni nie stwierdzono dalszych porażonych roślin, ani nie odłowiono dalszych chrząszczy na pułapkę. Szkodnik został uznany za wyniszczonego. W krajach Unii Europejskiej agrofag ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.

 

Żywicielami E. fornicatus sensu lato są zdrewniałe rośliny liściaste, wliczając w to: klon Bürgera (Acer buergerianum), klon wielkolistny (Acer macrophyllum), klon jesionolistny (Acer negundo), klon palmowy (Acer palmatum), Acer paxii, albicję biało-różową (Albizia julibrissin), titoki (Alectryon excelsus), bożodrzew gruczołowaty (Ailanthus altissima), olszę białą (Alnus rhombifolia), kasztanowiec australijski (Castanospermum australe), Cercidium floridum, koralodrzew (Erythrina corallodendrum), Eucalyptus ficifolia, figowica pagodowego (Ficus religiosa), ostrokrzew chiński (Ilex cornuta), ambrowca balsamicznego (Liquidambar styraciflua), Parkinsonia aculeata, awokado (Persea americana), platana kalifornijskiego (Platanus racemosa), platana klonolistnego (Platanus x acerifolia), topolę włoską (Populus fremontii), topolę kalifornijską (Populus trichocarpa), Prosopis articulata, dąb wiecznozielony (Quercus agrifolia), Quercus engelmannii, Quercus lobata, dąb szypułkowy (Quercus robur), dąb korkowy (Quercus suber), rącznik pospolity (Ricinus communis), wierzbę babilońską (Salix babylonica), Salix gooddingii, Salix laevigata i glicynię japońską (Wisteria floribunda).

 

Larwy i dorosłe chrząszcze drążą chodniki w drewnie, zarówno w pniach, jak i gałęziach. W konsekwencji dochodzi do żółknięcia i opadania liści, obumierania gałęzi, a z czasem do śmierci drzew.

 

Szkodnik może rozprzestrzeniać się wraz z roślinami, drewnem i opakowaniami drewnianymi wykonanymi z drewna gatunków żywicielskich. Jak wskazuje powyższy przykład stwierdzenia szkodnika w poznańskiej palmiarni, gatunek ten w naszym kraju może rozwijać się na roślinach uprawianych pod osłonami, w mieszkaniach, itp.

 

6. Citrus bark cracking viroid – nowy patogen chmielu w Europie

 

Citrus bark cracking viroid znany jest przede wszystkim jako patogen cytrusów (Citrus spp.
i poncyrii trójlistkowej (Poncirus trifoliata)) w Azji (Chiny, Izrael, Iran, Liban, Japonia, Oman, Syria), Afryce (Egipt, RPA, Sudan, Tunezja), Ameryce Północnej i Środkowej (Kuba, USA (Kalifornia i Teksas) oraz w kilku krajach europejskich (Grecja, Turcja, Włochy, Turcja). Na cytrusach jak dotąd nie wywoływał on większych szkód gospodarczych. W 2007 r. wiroid ten został stwierdzony na Słowenii na chmielu. Rozprzestrzenił się dość szybko w uprawach roślin. Mimo działań podejmowanych w celu wyniszczenia, Citrus bark cracking viroid nadal notowany jest w tym kraju na chmielu. W lipcu 2019 r. stwierdzono wiroida na dwóch plantacjach chmielu w Bawarii (Niemcy), gdzie zaobserwowano zahamowanie wzrostu roślin. W krajach Unii Europejskiej agrofag ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.

 

Na chmielu Citrus bark cracking viroid wywołuje karłowatość roślin w wyniku skracania się międzywęźli łodyg, żółknięcie i skręcanie się liści, zmniejszanie się i deformację szyszek oraz suchą zgniliznę korzeni.

 

Wiroid na mniejszy dystans (w obrębie jednej lub sąsiadujących plantacji) jest przenoszony w sposób mechaniczny, w wyniku bezpośredniego kontaktu pomiędzy roślinami, na narzędziach ogrodniczych (np. podczas szczepienia roślin), rękawicach, odzieży, itp., a na większą odległość przede wszystkim na roślinach do sadzenia, częściach roślin i owocach cytrusowych.

 

Zgodnie z wnioskami wynikającymi z express-PRA przygotowanego przez Julius Kühn Institut (JKI, 2019), Citrus bark cracking viroid może wywoływać znaczne szkody na plantacjach chmielu w Niemczech, a ponadto w innych krajach europejskich, zwłaszcza w Czechach, w Polsce i na Słowacji.

 

Wszelkie treści zamieszczone na tej stronie internetowej (teksty, zdjęcia itp.) podlegają ochronie prawnej na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2019, poz. 1231 z późn. zm.). GIORiN wyraża zgodę na wykorzystanie całości lub części powyższej informacji, pod warunkiem podania źródła i odnośnika do adresu strony internetowej www.piorin.gov.pl

---