01 Sierpnia 2019

Raport nr 10 dotyczący nowych zagrożeń fitosanitarnych dla Polski Drukuj

Osobnik dorosły...
Chrząszcz...
Żerowisko...
Erschoviella...
Erschoviella...
Chrząszcz...
Takahashia japonica...
Takahashia japonica...
Objawy choroby...
Objawy choroby...

1. Przechwycenia węgorka sosnowca w drewnie i drewnianych materiałach opakowaniowych z Hiszpanii i Portugalii

 

Węgorek sosnowiec (Bursaaphelenchus xylophilus) jest nicieniem porażającym różne gatunki drzew iglastych, który w krajach Unii Europejskiej podlega obowiązkowi zwalczania. Najwięcej szkód wywołuje na sośnie (Pinus spp.), lecz notowany jest także m.in. na świerku (Picea spp.), jodle (Abies spp.), modrzewiu (Larix spp.) i daglezji (Pseudotsuga spp.)  Zaobserwowano zróżnicowanie wśród gatunków sosny pod względem wrażliwości na nicienia. Nicień pochodzi z Ameryki Północnej, a na początku XX wieku wraz z drewnem przeniknął do Japonii, skąd rozprzestrzenił się do innych krajów na Dalekim Wschodzie (Chiny, Hong-Kong, Korea Południowa, Tajwan). W 1999 roku stwierdzono pierwsze ogniska szkodnika w Europie (Portugalia). W 2008 r. nicienia po raz pierwszy stwierdzono w Hiszpanii (patrz raporty nt. nowych zagrożeń sanitarnych nr. 2, 5 i 6).

 

Pomimo działań podejmowanych w Hiszpanii i Portugalii w celu wyniszczenia tego nicienia, notuje się jego obecność w drewnie i drewnianych materiałach opakowaniowych pochodzących z tych krajów. W marcu i kwietniu 2019 r. w Holandii przechwycono węgorka sosnowca dwukrotnie w opakowaniach drewnianych pochodzących z Hiszpanii, natomiast we Francji, w paletach pochodzących z Portugalii. Opakowania hiszpańskie i portugalskie były właściwie oznakowane, zgodnie z Międzynarodowym Standardem ds. Środków Fitosanitarnych (ISPM) nr. 15. Oznakowania wskazywały, że opakowania były poddane zabiegowi przy pomocy wysokiej temperatury. Ponadto w Hiszpanii stwierdzono obecność nicienia w drewnie sosnowym pochodzącym z Portugalii, przeznaczonym do produkcji palet, zaopatrzonym w paszport roślin. Powyższe przechwycenia wskazują, że zabiegi, którym poddano drewno i opakowania drewniane były nieskuteczne. Komisja Europejska zobowiązała oba państwa do przeprowadzenia postepowania wyjaśniającego oraz podjęcia działań naprawczych.

 

2. Dryocoetes himalayensis - kornik rozprzestrzeniający się w Europie

 

Dryocoetes himalayensis Strohmeyer jest chrząszczem z podrodziny kornikowatych (Coleoptera: Curculionidae: Scolytinae) pochodzącym z Himalajów (część należąca do Indii).
W Europie został on po raz pierwszy stwierdzony we Francji w 1975 r, a następnie w Szwajcarii w 1980 r. W 2009 r. wykryto ten gatunek w Republice Czech (Południowe Morawy), a w ostatnich latach w Austrii (2016), Niemczech (2016) i Słowacji (2017).                                  

W miejscu pochodzenia D.himalayensis, żywicielami tego gatunku jest orzech włoski  (Juglans regia) i Sorbus lanata. W Republice Czech stwierdzono rozwój tego gatunku na orzechu czarnym (Juglans nigra). W Europie chrząszcze odławiano np. na pułapki w obrębie stanowisk występowania dębu, lub w ich pobliżu.  Pozwala to przypuszczać, że może się on rozwijać także na dębach. W krajach Unii Europejskiej gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania. 

 

W Republice Czech D.himalayensis rozwijał się w zamierających drzewach orzecha czarnego, gdzie drążył on chodniki w pniach o średnicy 7–45 cm, którym towarzyszyły ciemne nekrotyczne obszary i wyciek ciemnego płynu z otworów wyjściowych chrząszczy.  Konieczne są jednak dalsze badania nt. znaczenia D.himalayensis jako potencjalnego szkodnika orzecha w Europie. 

 

Zważywszy na stwierdzenie obecności szkodnika w krajach sąsiadujących z Polską (Czechy, Niemcy, Słowacja), jego pojawienie się w naszym kraju jest prawdopodobne. Mógłby u nas rozwijać na orzechu (Juglans spp.). Trudno jednak przewidzieć, czy mógłby on stać się przyczyną powstawania szkód o znaczeniu gospodarczym.

 

3. Erschoviella musculana (Erschov) (syn. Garella musculana) – zagrożeniem dla upraw orzecha włoskiego w Europie

 

Erschoviella musculana (Erschov) jest motylem z rodziny sówkowatych (Lepidoptera: Noctuidae) występującym w krajach azjatyckich (Indie, Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turcja, Turkmenistan i Uzbekistan). W Europie gatunek ten został stwierdzony w 2008 r. na Krymie oraz w Bułgarii (odłowienie jednego motyla w 2016 r. i kolejnych kilku motyli w 2018 r. w okolicach Warny).  

 

Jedynym znanym żywicielem tego gatunku jest orzech włoski (Juglans regia), lecz nie można wykluczyć jego rozwoju w innych gatunkach z rodzaju Juglans. W krajach Unii Europejskiej gatunek ten nie podlega obowiązkowi zwalczania.

 

Gąsienice drążą chodniki w gałęziach drzew oraz wgryzają się do owoców, gdzie ich żerowiska sięgają do wnętrza nasiona otoczonego błoniastą łupiną, zwanego jądrem, które stanowi jadalną część owocu. Porażone gałęzie więdną, natomiast owoce, w których żerują gąsienice, mogą przedwcześnie opadać, ulegać deformacji, a jadalne części owoców (orzechy włoskie) mogą utracić wartość handlową. Odnotowano straty w plonach owoców dochodzące do 70-80%. 

 

Do Polski gatunek ten mógłby być zawleczony wraz z materiałem szkółkarskim i ciętymi gałęziami orzecha oraz orzechami włoskimi do konsumpcji. Prawdopodobne jest wywoływanie przez niego szkód na orzechu włoskim.

 

4. Wykrycie Bactrocera zonata (Saunders) w Austrii

 

Bactrocera zonata jest muchówką z rodziny nasionnicowatych (Tephritidae), która w krajach Unii Europejskiej podlega obowiązkowi zwalczania. Gatunek ten jest polifagiem porażającym ok. 50 gatunków różnych drzew owocowych. Najważniejszymi żywicielami są brzoskwinie (Prunus persica), mango (Mangifera indica) i gujawa (Psidium guajava).

 

Do gospodarczo ważnych żywicieli zaliczają się też flaszowiec łuskowaty (Annona aquamosa), figowiec pospolity (Ficus carica), morela (Prunus armeniaca) i cytrusy (Citrus spp.). Larwy szkodnika rozwijają się w miąższu owoców roślin żywicielskich doprowadzając do jego uszkodzenia, a w konsekwencji do szybkiego psucia się owoców. Gatunek ten występuje w strefie klimatu tropikalnego i subtropikalnego w Afryce (Egipt, Libia, Mauritius, Reunion, Sudan) Azji (Arabia Saudyjska, Bangladesz, Bhutan, Indie, Iran, Irak, Izrael, Jemen, Laos, Myanmar (Birma), Pakistan, Sri Lanka, Tajlandia, Wietnam i Zjednoczone Emiraty Arabskie).  

 

W trakcie monitoringu występowania na terenie Austrii innego gatunku muchówki z rodziny nasionnicowatych – owocanki południówki (Ceratitis capitata), przy użyciu różnych rodzajów pułapek, w 2011 r. odłowiono jedną dorosłą muchówkę B.zonata. W kolejnych latach prowadzono monitoring występowania B. zonata w tym kraju, odławiając na pułapki, wyłącznie na stanowiskach zlokalizowanych w Wiedniu, następującą liczbę owadów z tego gatunku:
2012  r. – 3 osobniki, 2013 r. – 1 osobnik, 2015 r. – 1 osobnik, 2016 r. – 1 osobnik, 2017 r. – 5 osobników, 2018 r. – 1 osobnik.  W trakcie poszukiwań szkodnika na obszarach rolniczych
w pobliżu Wiednia nie stwierdzono uszkodzeń owoców, ani nie odłowiono muchówek na pułapki. Pozwala to przypuszczać, że szkodnik przeniknął do Austrii wraz z przesyłkami importowanych owoców, a dorosłe muchówki, które wyszły z bobówek, zostały odłowione na pułapki. Jak dotąd nie odnotowano przypadków odłowienia osobników B.zonata na pułapki
w innych krajach europejskich.

W Polsce w przypadku przeniknięcia B.zonata na importowanych owocach istnieje prawdopodobieństwo jego rozwoju zwłaszcza na brzoskwiniach i morelach. Przezimowanie szkodnika w gruncie jest mało prawdopodobne.

 

5. Wykrycie Callidiellum villosulum (Fairmaire) w drewnianych domkach dla gryzoni oferowanych na sprzedaż w sklepach zoologicznych na terenie Francji

 

Callidiellum villosulum jest chrząszczem z rodziny kózkowatych (Cerambycidae), który w krajach Unii Europejskiej nie podlega obowiązkowi zwalczania. Gatunek ten jak dotąd był notowany na drzewach iglastych – stroigle chińskiej (Cunninghamia lanceolata), szydlicy japońskiej (Cryptomeria japonica), tajwanii kryptomeriopodobnej (Taiwania cryptomeriodes), cyprysiku tajwańskim (Chamaecyparis formosensis) i Pinus taiwanenesis. Występuje w południowo-wschodniej części Chin i na Tajwanie. Szkodnik ten był przechwytywany w wyrobach z drewna pochodzących z Chin, importowanych do różnych krajów nieeuropejskich (Australia, Japonia, Kanada, USA). W 2013 r. miało miejsce pierwsze jego przechwycenie w Europie (Malta).

 

W kwietniu 2019 r. w Lotaryngii (Francja) stwierdzono obecność martwych chrząszczy C.villusolum w domkach dla gryzoni wykonanych z drewna iglastego (4 szt.), oferowanych na sprzedaż w dwóch sklepach zoologicznych należących do tej samej firmy. Ponadto w drewnie, z którego wykonano domki stwierdzono obecność żerowisk owadów, prawdopodobnie chrząszczy kornikowatych. Produkt pochodził z Chin, a do Unii Europejskiej został zaimportowany poprzez Niemcy. Porażone domki zostały zniszczone przez spalenie.

 

Powyższy przykład wskazuje, że C.villosulum może przeniknąć z wyrobami drewnianymi także do Polski. Jakkolwiek, przezimować byłby on w stanie prawdopodobnie tylko w pomieszczeniach ogrzewanych.

                           

6. Takahashia japonica Cockerell – nowe zagrożenie dla drzew i krzewów liściastych w Europie

 

Takahasia japonica jest misecznikiem (Hemiptera: Coccidae), który w krajach Unii Europejskiej nie podlega obowiązkowi zwalczania. Jest on polifagiem porażającym różne drzewa i krzewy liściaste. Szkodnik pochodzi z Azji, gdzie był notowany w Chinach, Indiach, Japonii i Korei Południowej.

 

W 2017 r. gatunek ten po raz pierwszy został stwierdzony w Europie na morwie czarnej (Morus nigra) w Lombardii na północy Włoch (okolice Mediolanu). Poszukiwania tego szkodnika pozwoliły na jego wykrycie w kolejnych stanowiskach w Lombardii. We Włoszech poza morwą czarną stwierdzono obecność szkodnika na żywicielach, na których nie notuje się jego występowania w Azji, a mianowicie klonie jaworze (Acer pseudoplatanus), albicji biało-różowej (Albizia julibrissin), grabie pospolitym (Carpinus betulus), wiązowcu południowym (Celtis australis) i ambrowcu amerykańskim (Liquidambar styraciflua).

 

W grudniu 2018 r. T.japonica została stwierdzona na magnolii (Magnolia sp.) w hrabstwie Berkshire (Anglia). Porażone rośliny pochodziły z importu, a od 2015 r. uprawiano je w prywatnym ogrodzie.

 

Na gałęziach porażonych roślin widoczne są charakterystyczne woskowe torebki jajowe w formie sznurków zawiniętych w pętle. Samice i nimfy żerują głównie po spodniej stronie liści.

 

Znaczenie T.japonica ma głównie charakter estetyczny, gdyż zwłaszcza charakterystyczne torebki jajowe szpecą rośliny. Brak danych, aby szkodnik wywoływał zamieranie roślin w krajach azjatyckich i Europie.

Do T.japonica mógłby przeniknąć wraz z materiałem szkółkarskim drzew i krzewów liściastych. Na chwilę obecną trudno jednak jednoznacznie ustalić, czy w naszym kraju gatunek ten byłby w stanie przezimować i wywoływać szkody o znaczeniu gospodarczym.

 

7. Choroba liści buka (Beech leaf disease) i jej potencjalny czynnik sprawczy – nicień Litylenchus crenatae – umieszczone na Liście Alertowej EPPO

 

W kwietniu 2019 r. na Liście Alertowej EPPO umieszczono chorobę buka (Fagus spp.) znaną pod angielską nazwą 'Beech leaf disease' (choroba liści buka), która od kilku lat silnie rozprzestrzenia się we wschodniej części USA i Kanadzie, wywołując znaczne szkody w nasadzeniach buka. Po raz pierwszy chorobę tę zaobserwowano w 2012 r. na buku wielkolistnym (Fagus grandifolia) w USA. Objawy zaobserwowano także na buku pospolitym (F.sylvatica) i buku wschodnim (F.orientalis). Jak dotąd nie ustalono czynnika sprawczego choroby. Przypuszcza się, że może być nim nicień Litylenchus crenatae, który w 2019 r. został opisany jako nowy gatunek dla nauki w Japonii, gdzie pasożytował wewnątrz liści buka karbowanego (F.crenata) na wyspach Hokkaido i  Honsiu. Nicień ten nie był jednak jak dotąd stwierdzony w Stanach Zjednoczonych, co nie pozwala jednoznacznie potwierdzić jego związku z powstawaniem objawów choroby liści buka. Został on także umieszczony na Liście Alertowej EPPO.

 

W Ameryce Północnej objawy chorobowe mają postać ciemno zielonych pasków (prążków) między bocznymi żyłkami liści, zwijania się liści i zmniejszania ich wielkości oraz pojawiania się skórzastości blaszek liściowych. Z czasem dochodzi do zahamowania rozwoju pąków, zmniejszenia się liczby wytwarzanych liści, przedwczesnego ich opadania oraz redukcji wielkości korony drzew. Młode drzewa mogą ostatecznie obumierać w ciągu 2-5 lat, a starsze
w ciągu 6 lat od chwili pojawienia się objawów chorobowych.  

 

Wprawdzie jednoznacznie nie jest znany sposób rozprzestrzeniania się choroby, to jednak jest prawdopodobne, że wraz z materiałem szkółkarskim i ciętymi gałęziami buka pochodzącymi z Ameryki Północnej może przeniknąć do Europy.  W konsekwencji możliwe jest pojawienie się szkód o znaczeniu gospodarczym na bukach uprawianych w lasach, parkach, itp. Jest to przyczyną umieszczenia choroby i jej potencjalnego wektora umieszczono na liście alertowej EPPO.


lista aktualności
Rejestr zmian
Data publikacji informacji: 01.08.2019 00:00
Data aktualizacji informacji: 01.08.2019 14:36
Sprawdź historię zmian